Boże Ciało. Uroczystość Najświętszego Ciała i Krwi Chrystusa w Kościele katolickim.

Boże ciało to jedno z głównych świąt obchodzonych w Kościele katolickim. Choć świadomość niezwykłego cudu przemiany konsekrowanego chleba i wina w rzeczywiste ciało i krew Chrystusa towarzyszyła wiernym od początku chrześcijaństwa, jednak trzeba było czekać aż 10 stuleci zanim zewnętrzne przejawy tego kultu powstały i zadomowiły się w kościele. Data Bożego ciała nie jest stała. dlatego święto to rokrocznie może wypadać w różnych terminach. Zawsze jednak jest to czwartek po święcie Trójcy Świętej. Początek tradycji obchodzenia święta Bożego ciała sięga XIII wieku. U progu tego stulecia – na IV Soborze Laterańskim w 1215 roku – w Kościele katolickim przyjęto dogmat o transsubstantacji, czyli przemianie substancji chleba i wina, w ciało i krew Chrystusa z zachowaniem ich naturalnych przypadłości takich jak smak, wygląd, forma itp.. Wiązało się to z coraz mocniejszymi wpływami filozofii greckiej oraz tradycji scholastycznej w teologii kościoła zachodniego. Wraz z ogłoszeniem dogmatu, wzrosło zainteresowanie kultem Eucharystii, która przestawała być jedynie elementem liturgii, lecz coraz mocniej postrzegana była jako dowód na trwałą obecność Chrystusa na Ziemi. Święto eucharystyczne przypadało w tym okresie zwyczajowo w Wielki Czwartek, w czasie, którego – zgodnie z tradycją ewangeliczną Jezus po raz pierwszy dokonał przemiany chleba i wina w swoje ciało i krew. Bezpośrednią przyczyną ustanowienia uroczystości Najświętszego Ciała i Krwi Chrystusa były objawienia błogosławionej Julianny z Cornillon. Około 1207 roku, jako szesnastoletnia dziewczyna przeżyła pierwsze widzenia, choć były one jeszcze mgliste i niezrozumiałe. Zgodnie z tradycją hagiograficzną, dopiero kilkanaście lat później w 1245 roku, święta Juliannie ukazać miał się Chrystus, który widzeniu domagał się ustanowienia święta Eucharystii na pierwszy czwartek po święcie Trójcy Przenajświętszej. Pod wpływem tych objawień bp Robert ustanowił w 1246 roku święto Bożego Ciała, Początkowo dla diecezji Liege oraz zainaugurował pierwszą procesję eucharystyczną ulicami miasta. Wkrótce zaczęto jednak wysuwać przeciwko Juliannie oskarżenia o herezję a decyzję o wprowadzeniu święta Bożego Ciała w diecezji uznano za przedwczesną. Zarzuty te spowodowały, że święto przestało być obchodzone.

Sprawa święta Eucharystii nie została jednak zapomniana. Problemem tym zajął się późniejszy biskup Verdun, a od 1261 roku papież Urban IV. Do ostatecznego uznania święta Bożego Ciała za ogólnokościelne, papieża tego skłonił jednak dopiero cud eucharystyczny jaki miał miejsce w Bolsenie w środkowych Włoszech w 1263 roku. W czasie jednej z Mszy świętej, podczas przemienienia, odprawiający kapłan zauważyć miał, że z konsekrowanej hostii zaczynały spadać krople krwi. Poplamiona krwią chusta została przesłana papieżowi, który w tym czasie przebywał w Orvieto w Umbrii. Urban IV umieścił relikwie w tutejszej katedrze, a pod wpływem fascynacji cudem rozpoczął aktywne starania, których celem miało być ustanowienia Święta Najświętszego Ciała i Krwi Chrystusa. 11 sierpnia 1264 roku Urban IV ogłosił bullę „Transiturus de hoc mundo”, Na mocy której Boże Ciało stało się świętem całego Kościoła. Śmierć papieża przeszkodziła jednak ogłoszeniu bulli. Dokonał tego papież Jan XIV w Święto Bożego Ciała w 1334 roku, natomiast papież Bonifacy IX polecił w 1391roku wprowadzić święto Bożego Ciała wszędzie tam, gdzie jeszcze nie było ono obchodzone.

W Polsce jako pierwszy wprowadził to święto bp Nankier W 1320 roku w diecezji krakowskiej, natomiast w Kościele unickim – Synod zamojski w 1720 roku. W Kościele katolickim w Polsce pod koniec XIV wieku Święto Bożego Ciała było obchodzone już we wszystkich diecezjach. Było ono zawsze zaliczane do świąt głównych. Od końca XV wieku przy okazji tego święta udzielano błogosławieństwa Najświętszym Sakramentom.

Kult Najświętszego Sakramentu
Od XVI wieku przyjęła się w Kościele katolickim praktyka 40-godzinnej adoracji Najświętszego Sakramentu. Praktykę tę wprowadził do Mediolanu Św. Karol Boromeusz w 1520 roku. Dzisiaj praktyka ta jest obecna w całym Kościele katolickim. Zostały założone nawet specjalne zakony, których głównym celem jest nieustanna adoracja Chrystusa w Najświętszym Sakramencie. W Polsce istnieją 3 zakony od wieczystej adoracji: benedyktynki-sakramentki, franciszkanki od Najświętszego Sakramentu i Eucharystii.
Procesje
Procesje eucharystyczne w dniu Bożego Ciała wprowadzono później niż samo święto. Pierwszym śladem ich istnienia jest wzmianka o uroczystej procesji przed sumą Kolonii w latach 1265 – 75. .Podczas procesji niesiono Krzyż z Najświętszym Sakramentem. W ten sposób nawiązywano do dawnego zwyczaju zabierania w podróż Eucharystii dla ochrony przed niebezpieczeństwami. W XV wieku procesje eucharystyczne odprawiano w całych Niemczech, Anglii, Francji, północnych Włoszech i Polsce. W Niemczech procesje w uroczystość Bożego ciała łączono z procesją błagalną o odwrócenie nieszczęść i dobrą pogodę, dlatego przy 4 ołtarzach śpiewano początkowe teksty Ewangelii i udzielano uroczystego błogosławieństwa. W Polsce zwyczaj ten wszedł do „Rytuału piotrkowskiego” z 1631 roku. Rzymskie przepisy procesji zawarte w „Caeremoniale episcoporum” /1600 r./ i „Rytuale romanum” /1614 r./ przewidywały jedynie przejście z Najświętszym Sakramentem bez zatrzymywania się i błogosławieństwo eucharystyczne na zakończenie. Procesję odprawiano z wielkim przepychem od początku jej wprowadzenia. Od czasu zakwestionowania tych praktyk przez reformację, udział w procesji traktowano jako publiczne wyznanie wiary. W Polsce od czasów rozbiorów z udziałem w procesji łączyła się w świadomości wiernych manifestacja przynależności narodowej. Po II Wojnie Światowej Procesje w czasie Bożego ciała były znakiem jedności narodu i wiary. Z tej racji ateistyczne władze państwowe niejednokrotnie zakazywały procesji urządzanych ulicami miast.

Tekst: Ks. Kanonik Marek Dynia; proboszcz w parafii Najświętszego Serca Jezusowego w Gdańsku-Wreszczu.

Uroczystość Najświętszego Ciała i Krwi Chrystusa, pot. Boże Ciało jest uroczystością liturgiczną w Kościele katolickim dla uczczenia Jezusa Chrystusa w Najświętszym Sakramencie, obchodzona jest w czwartek po oktawie Zesłania Ducha Świętego, a w niektórych innych krajach w niedzielę po uroczystości Trójcy Świętej.