Narodowe Czytanie 2023. Chcesz być lektorem “Nad Niemnem”? Zgłoś udział

N

Narodowe Czytanie odbędzie się po raz 12. Rok temu naszą wspólną lekturą były romantyczne “Ballady i romanse” Adama Mickiewicza. W tym roku nadszedł czas na pozytywizm i “Nad Niemnem” Elizy Orzeszkowej.

Ogólnopolską akcję organizuje Kancelaria Prezydenta RP, przy wsparciu Narodowego Centrum Kultury. W sobotę, 9 września 2023 r. – w Warszawie tradycyjnie w Ogrodzie Saskim, a w Gdańsku – na Mariackiej.

Jeśli ktoś chce nie tylko słuchać lektury, ale też włączyć się do czytania – może zgłosić się do kierownictwa biblioteki: tel. 58 301 03 62 lub mailowo: filia_gdanska@wbpg.org.pl.

Spotkajmy się 6 września, o godz. 12, w Filii Gdańskiej WiMBP przy ul. Mariackiej 42 w Śródmieściu Gdańska. 

Jak ocenił powieść “Nad Niemnem” Andrzej Duda?

Prezydent RP ogłosił datę Narodowego Czytania 2023 w dniu 182. urodzin pisarki  – 6 czerwca 2023 r. Prezydent opublikował też list zapraszający do włączenia się do akcji, w którym opisuje walory powieści i przesłanie akcji.

– To książka nastrojowa, napisana barwnym językiem, a zarazem donośna i sugestywna w swoim patriotycznym przesłaniu – czytamy w liście prezydenta Dudy. – (…) Chciałbym, aby tegoroczna lektura pogłębiła też namysł nad tym, w jaki sposób współcześnie odczytujemy naszą historię i jak o niej pamiętamy. I żeby, zwłaszcza dzisiaj, w obliczu agresywnego rosyjskiego imperializmu, odwołując się do powstańczego czynu, powieść Orzeszkowej jeszcze bardziej umocniła przekonanie o podstawowym prawie każdego narodu do własnej wolności i suwerenności. 

“Nad Niemnem” – co wiemy o tej książce? 

Eliza Orzeszkowa (1841-1910) z domu Pawłowska, była córką zamożnych ziemian. Na pensji w Warszawie, u sióstr sakramentek, poznała Marię Konopnicką, z którą przyjaźniła się do końca życia. Obie miały patriotyczne, demokratyczne poglądy i talenty literackie. Orzeszkową bardzo wcześnie wydano za mąż, ale chociaż małżeństwo nie było szczęśliwe, to pobyt w majątku męża – w Ludwinowie pod Kobryniem, był dla niej czasem rozwoju. Młoda pisarka zaangażowała się w życie społeczne, brała udział w dyskusjach na forum komitetów ziemiańskich, wymogła na mężu zgodę na prowadzenie szkoły dla wiejskich dzieci.

Po wybuchu powstania styczniowego, została łączniczką partyzantów, których zaopatrywała w żywność. Klęska powstania zmieniła jej życie – majątek skonfiskowano, męża zesłano na Syberię, a Orzeszkowa wróciła do posiadłości rodziców na Litwę. Ten majątek, w Miłkowszczyźnie, po kilku latach trzeb było sprzedać, a pisarka – już wtedy publikowała w warszawskiej prasie – około 1870 r. przeprowadziła się do Grodna. Unieważniła też małżeństwo. Mieszkała też kilka lat w Wilnie, gdzie (w latach 1879-82) współprowadziła księgarnię i publikowała książki, kalendarze i pismo humorystyczne. Władze carskie zamknęły jednak i ten biznes, a Orzeszkową zesłano na przymusowe osiedlenie do Grodna, gdzie zmarła w 1910 roku. 

Dwukrotnie, w 1905 i 1909 r., wysuwano kandydaturę Orzeszkowej do nagrody Nobla. W 1906 otrzymała nagrodę im. F. Kochmana.

“Nad Niemnem” to najbardziej znana powieść Elizy Orzeszkowej i jeden z najważniejszych polskich utworów podejmujących tematykę powstania styczniowego, którego 160. rocznicę wybuchu obchodzimy w 2023 roku. Eliza Orzeszkowa pisała ją w latach 1886–1887. Wydana rok później książka, okazała się niebywałym sukcesem. Doceniono barwne opisy, wyrazistych bohaterów i odwołania historyczne, sprawne połączenie dydaktyzmu z walorami artystycznymi i przemyślaną kompozycję całości. Dzieło porównywano nawet do “Pana Tadeusza”. Żadna inna książka pisarki nie spotkała się z tak dobrymi ocenami recenzentów.

“Nad Niemnem” cieszyło się też popularnością wśród kolejnych pokoleń czytelników. W II RP powieścią zainteresowało się również kino. Ekranizację książki ukończono w 1939 roku, ale obraz zaginął w czasie II wojny światowej. Kolejny film nakręcono w 1986 roku. W postać Justyny Orzelskiej wcieliła się Iwona Katarzyna Pawlak, rolę Jana Bohatyrowicza zagrał Adam Marjański. Reżyserii podjęli się Zbigniew Kuźmiński, Karol Chodura i Maria Burdecka.  

Akcja Narodowego Czytania

Narodowe Czytanie organizuje urząd Prezydenta RP, przy wsparciu Narodowego Centrum Kultury, od 2012 roku. Po raz pierwszy słuchaliśmy razem fragmentów “Pana Tadeusza” Adama Mickiewicza. Podczas następnych edycji czytano dzieła Aleksandra Fredry i Henryka Sienkiewicza, ale też “Lalkę” Bolesława Prusa, “Wesele” Stanisława Wyspiańskiego, “Przedwiośnie” Stefana Żeromskiego, “Balladynę” Juliusza Słowackiego czy “Moralność Pani Dulskiej” Gabrieli Zapolskiej.

Rok temu naszą wspólną lekturą były romantyczne “Ballady i romanse” Adama Mickiewicza. W tym roku nadszedł czas na pozytywizm i “Nad Niemnem” Elizy Orzeszkowej.