Katalog XXIV Edycji Nagrody im. Kazimierza Ostrowskiego. Laur Związku Polskich Artystów Plastyków 2025.
Nagroda im. Kazimierza Ostrowskiego to ogólnopolski laur przyznawany od 2001 roku przez Związek Polskich Artystów Plastyków Okręgu Gdańskiego. Powstała z inicjatywy artystów, jako wyróżnienie dla wybitnych polskich malarzy, których twórczość cechuje wysoki poziom artystyczny i znaczenie dla rozwoju współczesnej sztuki. Nazwana na cześć Kazimierza Ostrowskiego — malarza, profesora i jednego z najważniejszych pedagogów gdańskiej szkoły artystycznej — nagroda podkreśla ciągłość tradycji malarskiej w regionie. Co roku kapituła złożona z artystów, krytyków i przedstawicieli instytucji kultury wybiera laureata, któremu towarzyszy indywidualna wystawa, publikacja oraz prestiż w środowisku artystycznym.
Katalog towarzyszący XXIV edycji Nagrody im. Kazimierza Ostrowskiego – jednego z nielicznych w Polsce cyklicznych wyróżnień poświęconych wyłącznie malarstwu współczesnemu. Ustanowiona w 2001 roku przez Okręg Gdański Związku Polskich Artystów Plastyków, Nagroda od samego początku miała nie tylko honorować wybitnych twórców, ale także systematycznie wzmacniać obecność i rozpoznawalność polskiej sztuki współczesnej.
Środowisko Okręgu Gdańskiego ZPAP od ponad dwóch dekad z zaangażowaniem realizuje ten projekt – niekiedy mimo ograniczonych zasobów – kierując się przekonaniem, że jego sens i wpływ znacznie wykraczają poza skalę lokalną. Nagroda ta wspiera symboliczny kapitał kulturowy Gdańska jako miejsca niezależnej refleksji artystycznej, a także stanowi przestrzeń promocji twórczości o wysokim poziomie intelektualnym i estetycznym.
W centrum każdej edycji znajdują się artyści, których malarstwo przekracza ramy lokalnych kontekstów i wchodzi w dialog z globalnym językiem sztuki. Posługują się oni formami rozpoznawalnymi na arenie międzynarodowej – od abstrakcji i minimalizmu, przez analizę medium, po konceptualne przekształcenia znaczeń – jednak nie poprzestają na cytacie. W ich pracach strategie wizualne przekształcane są w nowe propozycje formalne i myślowe, często niosące ze sobą ontologiczny lub epistemologiczny ciężar. To malarstwo, które wymaga uwagi i obecności – tworzy przestrzeń ciszy, kontemplacji i pogłębionego namysłu nad obrazem, należy do wspólnego języka sztuki światowej, ale wypowiada się we własnym rejestrze – wnosząc oryginalne odkrycia i nieoczywiste napięcia.
W gronie dotychczasowych laureatów znajdują się artyści o wybitnym dorobku twórczym – do którego w tym roku dołącza Łukasz Patelczyk. Artysta ów w swojej twórczości łączy klasyczną tradycję romantycznego pejzażu z precyzją abstrakcji geometrycznej. Jego obrazy nie są prostą reprezentacją natury – tworzą raczej przestrzeń refleksji i pytania: czy w epoce cyfrowej percepcji, danych i antropocenu możliwa jest jeszcze głęboka, osobista relacja odbiorcy z naturą?
Jak pisał Władysław Strzemiński: sztuka nowoczesna nie jest dekoracją rzeczywistości, lecz metodą jej poznania i organizacji – to zdanie doskonale oddaje sens poszukiwań Patelczyka, w których geometria staje się nie tylko konstrukcją formalną, ale również narzędziem metafizycznym.
Jego malarska forma wpisuje się w estetykę globalnego minimalizmu (R. Ryman, D. Judd) i postkonceptualizmu (J. Kosuth). Znaki – linie, osie, prostokąty – nie są jedynie środkami kompozycyjnymi, lecz stają się impulsami do myślenia. Patelczyk jawi się jako romantyk epoki danych: sięga po logikę współczesnej wizualności, by zadać pytania o to, co wciąż niewypowiedziane i niereprezentowalne. To malarstwo pyta nie tylko jak widzimy, ale po co. Czy w świecie, w którym wszystko jest analizowane i filtrowane przez algorytmy, możliwa jest jeszcze wizja – nie jako technika przedstawienia, lecz jako doświadczenie sensu? Czy możliwy jest zachwyt, który nie wypiera wiedzy, ale mimo niej – lub właśnie dzięki niej – otwiera na kontemplację?
Chciałoby się za Witkacym powiedzieć: wistość tych rzeczy – wizji Patelczyka – jest nie z świata tego.
Wystawę można oglądać do 14 grudnia 2025 w Narodowym Muzeum Morskim w Gdańsku, ul. Ołowianka 9-13.
Autor tekstu: Mariusz Hoffman – Kurator merytoryczny wystawy, Wiceprezes ZPAP Okręg Gdański